آشنایی با پیشینه ساز سه تار در تاریخ ایران
سه تار سازی مشابه با بسیاری از سازهای مدرن و سنتی نظیر کمانچه است. این ساز در زمره آلات موسیقی زخمه‌ای قرار می‌گیرد و می‌توانید با ناخن یا مضراب آن را بنوازید.
سه تار سازی تکامل یافته است و امروزه بر خلاف آنچه که در اسناد تاریخی می‌بینیم چهار تار دارد. شهرت سه تار در تاریخ بیش‌تر به سبب سیر و سلوک معنوی شاعران و عارفان معاصر است که با این ساز مراحل عرفان را پیموده‌اند. اغراق نیست اگر بگوییم سه تار یکی از سازهای کلیدی در هنر موسیقی سنتی ایرانی است و حتی برخی از آن به عنوان قلب موسیقی اصیل وطنی یاد می‌کنند.
بر خلاف خیلی از سازها نظیر کمانچه، ساز سه تار یک ساز ثبت شده ملی بوده و طراحی آن عمومی است. بنابراین تفاوتی بین اقوام مختلف از نظر تولید صدا و محدوده صوتی سه تار نمی‌بینیم.
آشنایی با ساختمان سه تار از دیدگاه تخصصی
اولین گام برای شروع یادگیری موسیقی با سه تار آشنایی با مبانی است. بعد از یادگیری مبانی تئوری مرحله بعدی شناخت اجزای مختلف سه تار است که قطعا در انتخاب آلات موسیقی با کیفیت و خریدی مطمئن به شما کمک می‌کند:
کاسه سه تار، نقطه تفاوت این ساز با سازهای دیگر
کاسه سه تار برخلاف خیلی از سازهای ایرانی حالت گلابی شکل دارد و کوچک است. همین ساختار کوچک باعث شده تا نگهداری ساز در دست و عادت کردن به ابعاد کوچکی که دارد برای نوازنده مبتدی تا مدت‌ها تازگی داشته باشد. اما همین کوچکی باعث شده تا انس و نزدیکی بیش‌تری بین نوازنده و این ساز شکل بگیرد.
عمق کاسه سه تار مشخص و جنس آن از چوب یک تکه بوده که به صورت گلابی تراش خورده است. روی کاسه یک صفحه متخلخل از جنس توت یا گردو وجود دارد که باعث می‌شود طنین صدا از داخل کاسه به گوش برسد.
دسته ساز سه تار و اتصال سیم‌ها
خیلی از موسیقی دان‌ها معتقدند عمق کاسه و کیفیت آن در شکل گیری نوای نهایی سه تار موثر است؛ اما نباید از اهمیت دسته و نحوه اتصال سیم‌ها غافل باشیم.
دسته سه تار نظیر کاسه آن باریک و بلند است. سیم‌ها به صورت عمود روی دسته بسته شده و در محل شیطانک به گوشی وصل می‌شوند. باقی موارد نظیر گوشه‌ها به سازهایی مثل گیتار شباهت دارند و با پیچاندن آن‌ها باید ساز را کوک کنید.
مضراب سه تار برای زخمه زدن به تارها
سه تار را می‌توانید به صورت دستی و یا با استفاده از مضراب بنوازید. برخی از سه تارها مضراب دارند اما به طور کلی مضراب‌های باکیفیت را باید به صورت جداگانه برای سه تار خریداری کنید.
انواع سه تار بر اساس کاربرد و جنس صدا
خیلی از سازها تقسیم بندی مشخصی برای استفاده هنرجویان ندارند؛ اما فروشندگان معمولا می‌توانند مدل ساز مناسب را برای افراد مبتدی تا حرفه‌ای پیشنهاد بدهند.
برخی از هنرمندان سه تار را بر اساس ابعاد کاسه سه تار طبقه بندی می‌کنند. سازهای کاسه بزرگ صدا را بم و کاسه کوچک‌ها صدای زیر و شفاف‌تری دارند. برخی هم سه تار را بر اساس کاربردی که دارد به انواع مشقی تا حرفه‌ای تقسیم بندی می‌کنند.
فاکتورهای ظاهری در انتخاب بهترین سه تار
مهم‌ترین موضوعی که در ظاهر سه تار وجود دارد و باید بدان توجه کنید جنس کاسه، صفحه و دسته تار است. اکثر انواع سه تارهای نسبتا گران قیمتی که در بازار می‌بینیم از جنس چوب توت تولید می‌شوند.
توت چوب محبوبی است که در اکثر سازهای ایرانی استفاده می‌شود و علت آن هم تا حد زیادی به سبک بودن این چوب مربوط می‌شود.
در برخی از سه تارها جنس دسته از چوب گردو است که باعث می‌شود دسته کمی سنگین‌تر از دسته‌های توت باشد؛ اما این اضافه وزن چندان محسوس نیست.
تاثیر جنس پرده‌ها در انتخاب بهترین سه تار
پرده‌ها رشته‌هایی چند لایه هستند که روی دسته سازهای زهی می‌بینیم. سه تار 25 پرده دارد که روی دسته به خوبی دیده می‌شود. متخصصان معتقدند جنس این پرده‌ها در صدای خروجی موثر است. امروزه انواع سه تار به دو نوع پرده پلاستیکی و یا از جنس روده حیوانات تولید می‌شود. پرده‌های پلاستیکی ارزان‌تر هستند.
سخن آخر
اولین گام بعد از یادگیری مبانی سه تار، انتخاب و خرید بهترین سه تار بازار است که با مصالح با کیفیتی تولید شده باشد. از آن جایی که صدای سه تار به صورت ذاتی ضعیف و نحیف است انتخاب جنس چوب بدنه، دسته، پوشش روی کاسه و پرده‌ها در کیفیت صدای خروجی اثرگذار هستند. شما برای شروع نوازندگی با سه تار کدام محصول را انتخاب می‌کنید؟
دیدگاهتان را بنویسید