آشنایی با پیشینه دف در تاریخ ایران
دف سازی متعلق به مراسم سیر و سلوک و خانقاه‌هایی است که در دوران شاعران نامدار ایرانی نظیر مولانا رواج داشته است. استفاده دف در دوران معاصر از چارچوب قدیمی خود خارج و یادگیری آن به عنوان سازی که به صورت بین المللی ثبت و شناخته شده آغاز شد.
استفاده از دف در ایران به صورت تخصصی و تحت نظر متخصصان ساز و آواز صورت نگرفته است. خیلی از اقوام از جمله کردهای ایرانی به صورت خودجوش از این ساز در مراسم، اعیاد و جشن‌های قوم و قبیله‌ای استفاده می‌کردند و هنوز هم ف جایگاه سابق خود را میان این اقوام دارد.
دف سازی کوبه‌ای است که به صورت مستقیم و از طریق تماس نوک انگشتان با صفحه پوستی تولید صدا می‌کند. این ساز یک کمانه چوبی با قطر مشخص است که تماس حلقه‌های آویزان با بدنه پوستی دف باعث ایجاد صداهای بم می‌شود. اکنون کاربرد دف فقط به مراسم‌های عرفانی و مذهبی محدود نیست و هر کسی در هر سنی می‌تواند دف نوازی را به صورت حرفه‌ای آغاز کند.
آشنایی با ساختار و بخش‌های مختلف دف
آغاز دف نوازی همیشه با چالش‌های خاصی روبرو بوده است. دف ساز گران قیمتی نیست؛ اما طی کردن مسیر انتخاب و خرید ساز مناسب برای سطح مهارت شما می‌تواند گران تمام شود! بنابراین توصیه می‌کنیم قبل از هر چیز با ساختمان ساز مورد علاقه خود آشنا شوید:
طوق دف و جنس آن
هر دف از یک طوق یا کمانه تشکیل شده که تمام بخش‌ها به این بدنه وصل می‌شوند. نوازنده طوق را به صورت مستقیم در دست می‌گیرد و ضربات دست به طوق هستند که باعث تولید صدا می‌شوند. طوق معمولا از جنس چوب تولید می‌شود و قطر متفاوتی دارد. سایز طوق‌ها معمولا به صورت استاندارد و چهار چهارم است.
قطر کمانه در اکثر دف‌ها بازه مشخصی دارد و معمولا بین 5.5 تا 6.5 سانتی متر متغیر است. این بازه کمک می‌کند تا هر کسی بتواند به اندازه قطر شانه و سایز دست طوق مناسب را انتخاب کند.
جنس دور طوق فاکتور دیگری است که در قیمت گذاری انواع دف می‌تواند موثر باشد. دور برخی از طوق‌ها با همان چوبی که تولید می‌شوند پوشیده شده است؛ اما در برخی طوق با چرم طبیعی یا مصنوعی پوشیده می‌شود.
پهنای طوق در انتخاب دف مناسب
این که کمانه یا طوق چقدر پهنا یا قطر داشته باشد از اهمیت بالایی برخوردار است. قطر کمانه باید استاندارد باشد تا نوازنده به سادگی آن را در دست بگیرد. بر همین اساس کمانه‌ها را به سه دسته باریک، متوسط و ضخیم تقسیم می‌کنند.
برخی از کمانه‌ها دارای دو طوق هستند که روی هم سوار شده‌اند. بنابراین پهنای طوق بیش‌تر است و اکثر آقایان ممکن است دف با کمانه ضخیم را ترجیح دهند.
پوست دف و جنس آن
پوست مهم‌ترین بخش در ساز دف است که می‌تواند کیفیت صدای تولیدی را متاثر کند. این پوست به طور پیوسته کل طوق و بدنه دف را می‌پوشاند و دست‌ها با پوست تماس پیدا می‌کنند.
پوست یا پوشش دف معمولا از جنس پوست طبیعی حیوانات تولید می‌شود. با این حال برای کاهش هزینه‌ها و الیته وزن نهایی محصول اخیرا از پوست مصنوعی و صنعتی استفاده می‌شود که باعث می‌شود قیمت تمام شده دف پایین‌تر باشد.
شاید برای مبتدی‌ها شناخت و تشخیص صدای دف از روی پوست دشوار باشد. اما یک نوازنده حرفه‌ای به خوبی می‌تواند تفاوت کیفیت صدا را از روی پوست داخل هر دف تشخیص دهد.
حلقه‌های دف و نقش آن در تولید صدا
اگر به صدای دف به خوبی گوش دهید متوجه نوای اضافی می‌شوید که در اثر کوبش دست اما به صورت غیرمستقیم ایجاد می‌شود. این صدای اضافی به دلیل وجود حلقه‌های دف است. این حلقه‌ها با نواختن دف به یکدیگر و داخل طوق برخورد می‌کنند و این ارتعاشات باعث تولید صدا می‌شود.
نکاتی که در خرید دف مناسب باید بدانید
همانطور که گفتیم تقریبا تمام اجزای دف به جز سایر و پهنای طوق در انواع دف یکسان هستند. تنها فاکتوری که اکثر نوازندگان بدان اهمیت می‌دهند جنس پوست است. پوست داخلی دف می‌تواند از جنس پوست طبیعی حیوانات وحشی نظیر بز کوهی تولید شده باشد. از دیدگاه حرفه‌ای صدایی که از این نوع دف تولید می‌شود گوشنواز و با کیفیت‌تر است.
با وجود مزایایی که انواع دف با پوست طبیعی دارند برخی از نوازندگان به خصوص هنرجویان حرفه‌ای دف با پوست صناعی را ترجیح می‌دهند. این نوع دف‌ها مقاومت بالایی دارند و کوک خود را از دست نمی‌دهند.
سخن آخر
دف سازی دایره‌ای متشکل از یک طوق و پوست است که در رده آلات موسیقی کوبه‌ای قرار دارد. ضخامت و جنس پوست روی کمانه دف مهم‌ترین فاکتوری است که روی کیفیت صدای خروجی تاثیر می‌گذارد.
شاید استفاده از پوست طبیعی حیوانات از نظر صدای خروجی دف طرفداران بیش‌تری داشته باشد؛ اما ماندگاری و سهولت استفاده از دف‌هایی که پوشش پوست مصنوعی دارند بیش‌تر است.
دیدگاهتان را بنویسید