راهنمای خرید گبه دستباف ایرانی؛ دشت رنگارنگ هنر پارسی

فرش و هنر قالیبافی از گذشته دور تا به امروز سند افتخار ایرانیان است که با ذوق، خلاقیت و زحمت هنرمندان کاشان، اصفهان، فارس و تبریز بافته می‌شوند. انواع گبه هم نماینده هنر فرشبافی ایرانی بوده که بلندی تار و پود و نقش و نگار دل‌انگیز آن زیبنت‌‌ده و گرمابخش تمام سطوح است.

گبه‌ها به اندازه فرش ایرانی سابقه دارند و بر دار قالی بافته می‌شوند. بلندی پرز و ضخامت بیش‌تر گبه نسبت به انواع گلیم و قالی ایرانی باعث شده تا این دستباف از نرمی، گرما و لطافت بیش‌تری برخوردار باشد. مهم‌تر این که نمونه انواع طرح‌های سنتی پارسی که در انواع فرش‌ها می‌بینیم در گبه‌های قدیمی و جدید بازار به چشم می‌خورد.

گبه ویترینی از هنر بومی ایرانی است و مکمل دکوراسیون مدرن و سنتی خواهد بود. در راهنمای خرید امروز به‌نظر با ویژگی‌های این دستبافته ارزشمند ایرانی، طرح‌های پرطرفدار و نکاتی ضروری در انتخاب و خرید این محصول بیش‌تر آشنا می‌شوید.

معرفی و بررسی انواع گبه دستباف ایرانی

آشنایی با بافت، طرح و نقش گبه دستباف ایرانی

گبه ایرانی با انواع گلیم، جاجیم و قالیچه‌هایی که ممکن است در بازار داخلی و خارجی ببینید فرق دارد. تفاوت اصلی گبه با سایر دستبافته‌ها پرزهای بلند و بافت ضخیم‌تر آن است که به خوبی سطوح مختلف را البته در ابعاد محدود پوشش می‌دهد.

به جز ابعاد انواع گبه که محدودیت دارد و معمولا در متراژ مشخصی بافته می‌شود طرح این اثر هنری هم با قالی و قالیچه‌های ایرانی نیز متفاوت است. در برخی از آثار شاهد نقش خیال بافنده هستیم که بدون مرز و با طرح‌های پیچیده اما مرتبط به هم شکل گرفته است. در آثار دیگر هم معمولا از خلقت حیوانات و طبیعت در بافت گبه الهام گرفته می‌شود و نتیجه آن همین گبه‌های سنتی و مدرن است که زیبنده خانه‌‌های ایرانی هستند.

یکی از فاکتورهایی که در تعیین نرمی و لطافت بافت گبه اثرگذار خواهد بود نوع پرز به کار رفته در تولید آن است. در انواع گبه ممکن است پرز ابریشمی، پروپیلن و پشمی به کار برود. پرزهای پروپیلن از پرزهای صناعی معروف هستند که تنوع رنگ بیش‌تری دارند و در انواع گبه‌های دستبافت مدرن استفاده می‌شوند.

انواع گبه‌های سنتی و مدرن از نگاه صنعتی

هر گرهی که در گبه بافته می‌شود نشانگر شور و عشق بافنده و نتیجه زحمت دستان پرهنر هنرمندان توانمند ایرانی است. گبه‌ها با طرح‌های سنتی بند ریحان، گل حنا، بوته میر و … طراحی می‌شوند و نقشه آن‌ها با الهام از پدیده‌های طبیعی، زندگی عشایری و … ترسیم می‌شود. با این حال در مدل‌های مدرن‌تر شاهد طرح و نقش‌های متمایزی هستیم.

فاکتور مهمی که باعث تفاوت بین گبه‌های سنتی و مدرن می‌‌شود طرح و نقش انواع عناصر موجود است. در مدل‌های مدرن بیش‌تر از اشکال هندسی استفاده می‌شود و تنوع رنگ بیش‌تری هم به چشم می‌خورد. همین موضوع باعث شده تا گبه‌های رنگ روشن و طرح ساده با فضای دکوراسیون مینیمالیستی هم سازگار باشند.

راهنمای انتخاب سایز گبه دستبافت

گبه‌های دستبافت از سایز یک متری شروع می‌شوند و ممکن است مساحت آن‌ها به شش متر و بالاتر هم برسد. به طور کلی ابعاد گبه کوچک‌تر از انواع قالی و قالیچه است و با استفاده از آن‌ها کل سطح فضایی که مد نظر دارید پر نمی‌شود.

انواع گبه‌ها از یک تا سه متر، کوچک‌تر از یک متر و به عنوان پادری، سه تا چهار متر، چهار تا شش متر و بزرگ‌تر بافته می‌شوند. برای انتخاب طرح و ابعاد بهتر است سایر عناصری که روی سطوح می‌بینید مثل انواع پادری را در نظر بگیرید و به تطابق رنگ و نقش دقت کنید.

گبه یا قالی؟ کدام بهتر است؟

همانطور که گفتیم گبه در واقع یک قالی اما با بافت درشت بوده که با توجه به تار و پود بیش‌تری که دارد از سطح نرم و لطیف‌تری برخوردار است. مرغوب‌ترین گبه‌ها از جنس پشم و ابریشم بافته می‌شوند و نماد اصالت فرهنگ و هنر این مرز و بوم هستند.

مهم‌ترین مزیت گبه نسبت به قالی ماندگاری و دوام بالاتر آن نسبت به رطوبت و حرارت است. طرح‌های مدرن هم با وجود نقش و طراحی متفاوتی که دارند همچنان از همان دوام و اصالت گبه‌های سنتی برخوردار هستند.

یکی دیگر از مزایای انواع گبه نسبت به قالی، فرش و موکت راحتی و نرمی آن است. اگر از گبه به عنوان نشیمنگاه یا سطحی برای استراحت استفاده می‌کنید از راحتی و نرمی آن مطمئن باشید. عشایر در گذشته گبه را برای پوشاندن سطوح سخت زیر چادر بعد از هر بار ییلاق و قشلاق می‌بافتند. بنابراین گبه نسبت به قالی بافت نرم و راحت‌تری دارد.

تنها فاکتوری که ممکن است خرید گبه را برای خریدار با محدودیت مواجه کند قیمت بالاتر آن نسبت به قالیچه‌های ماشینی و دستبافت است. گبه‌های دستبافت ارزش بالایی دارند و حتی برای مدل‌های کوچک یک تا سه متری باید هزینه بیش‌تری بپردازید.

سخن آخر

انواع گبه دستباف آفریده‌های هنری ایل‌های قشقایی، کرد و لر ایرانی هستند و طرح و نقش آن‌ها نماینده سبک زندگی عشایری است. اکثر گبه‌ها از جنس پشم و با رنگرزی طبیعی بافته می‌شوند و لطافت پرز هر یک با توجه به تراکم گره و ضخامت متغیر است.

گبه‌ها در ابعاد متنوعی بافته می‌شوند. برخی از گبه‌ها آنقدر کوچک هستند که می‌توانید از آن‌ها به عنوان زیرتلفنی یا پوشش پیشخوان استفاده کنید. برخی دیگر به اندازه کافی بزرگ هستند تا به عنوان جایگزین فرش و قالیچه از آن‌ها برای پوشش کف و سطوح استفاده شود